Postępowanie karne – kiedy sąd może je umorzyć?

Umorzenie jest jednym z możliwych orzeczeń, które sąd może wydać w postępowaniu karnym. Podpowiadamy, jakie przesłanki z Kodeksu postępowania karnego powinny skłonić sąd do orzeczenia umorzenia postępowania karnego.

Jakie akty prawne mówią o możliwości umorzenia postępowania karnego?

Artykuł 17. Kodeksu postępowania karnego przewiduje katalog przesłanek, na podstawie których sąd może zdecydować o umorzeniu postępowania karnego. Przypomnijmy, że osobom uznanym za winne zarzucanym im czynom w postępowaniu karnym grożą:

• kara grzywny;
• kara ograniczenia wolności;
• kara pozbawienia wolności;
• 25 lat pozbawienia wolności;
• dożywotnie pozbawienie wolności.
  

W jakich sytuacjach postępowanie karne może zostać umorzone?

Obowiązujące obecnie prawo karne przewiduje 10 przesłanek, które umożliwiają umorzenie postępowania.

1. Czynu nie popełniono lub brak jest ku temu uzasadnionych podejrzeń

Przesłanka ta dotyczy dwóch sytuacji. Pierwsza z nich mówi o tym, że popełnienie czynu nie miało miejsca, natomiast druga to brak dowodów na to, że czyn nie został popełniony lub nie ma okoliczności, które potwierdzałyby jego zaistnienie.

2. Czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego

Przesłanka ta ma zastosowanie w dwóch sytuacjach:

• czyn nie zawiera cech klasyfikujących go jako przestępstwo;
• czyn popełniono, jednak zaistniały okoliczności, które wyłączają winę (obrona konieczna, niepoczytalność itp.).
  

3. Znikoma szkodliwość społeczna czynu

Sąd może umorzyć postępowanie pod warunkiem, że szkodliwość społeczna czynu jest znikoma. Umorzenie postępowania w takiej sytuacji nie sprawia jednak, że niemożliwe jest zastosowanie wobec sprawcy czynu innych represji, takich jak przepadek przedmiotów tytułem zabezpieczenia czy obciążenia kosztami zastępstwa procesowego, które ponosi oskarżyciel.

4. Ustawa stanowi o tym, że sprawca nie podlega karze

Mowa tu o artykule 15 Kodeksu karnego, który mówi o tym, że karze nie podlega osoba oskarżona o usiłowanie dokonania czynu zabronionego, ale dobrowolnie odstąpiła od dokonania lub zapobiegła jego skutkom.

5. Oskarżony zmarł

Postępowania umarza się w przypadku śmierci oskarżonego. Wyjątkiem jest postępowanie kasacyjne, które toczy się na korzyść zmarłego i może oczyścić jego imię.

6. Przedawnienie karalności

Artykuły 101-105 Kodeksu karnego przewidują przedawnienie wskutek upływającego czasu. Nie dotyczą jednak poważnych zbrodni, np. przeciwko pokojowi, ludzkości, zdrowiu i życiu, wolności, zbrodni popełnionych przez funkcjonariuszy w ramach pełnienia służby czy przestępstw wojennych.

7. Postępowanie karne zostało prawomocnie zakończone lub toczy się

Prawo karne zakłada, że nie mogą jednocześnie toczyć się dwa postępowania przeciwko jednej osobie w tej samej sprawie. Jeśli zatem uprzednio prowadzone postępowanie zakończyło się prawomocnym wyrokiem, nie może zostać wszczęte ponownie. Nie może również zostać wszczęte drugie postępowanie w tej samej sprawie, jeśli jedno już się toczy.

8. Sprawca nie podlega orzecznictwu polskich sądów karnych

Postępowanie musi zostać umorzone, jeśli polskie sądy nie mają prawa orzekać wobec sprawcy czynu.

9. Uprawniony oskarżyciel nie wnosi skargi

Ta zasada dotyczy orzeczenia, które sąd wydaje poza granicami skargi. Zasada skargowości dotyczy tego, że skargę może wnieść jedynie uprawniony oskarżyciel. W przestępstwach ściganych z urzędu jest nim prokurator, natomiast w procesach z oskarżenia prywatnego – oskarżyciel prywatny.

10. Brak zezwolenia na ściganie od osoby uprawnionej

Ta okoliczność dotyczy przestępstw, które są ścigane na wniosek osoby poszkodowanej, a także osób, które ścigane mogą być jedynie za zezwoleniem, np. osób posiadających immunitet dyplomatyczny.

W każdej sytuacji, która może zakończyć się umorzeniem, osobie oskarżonej pomóc może doświadczony radca prawny – Wrocław to miejsce, gdzie możesz skorzystać z cennej pomocy współpracowników Dolnośląskiego Holdingu Prawnego.